صافی و فیلتر هیدرولیک
صافی و فیلتر هیدرولیک یکی از اجزای یک سیستم هیدرولیک هستند که در کنار دیگر بخش‌ها باید وجود داشته‌باشند تا کل سیستم هیدرولیک قادر باشد عملکرد درستی از خود نشان دهد. در اغلب خودروها از این فیلترها استفاده می‌شود اما این تنها کاربرد و استفاده از این سیستم‌ها نیست. برای آشنایی بیشتر با فیلترهای مورد استفاده در سیستم‌های هیدرولیک باید کمی بیشتر درباره چیستی و شیوه عملکرد آن‌ها بدانیم. در این مقاله به بیان اطلاعات مفیدی در خصوص این فیلترها می‌پردازیم.
مطلب مرتبط: سیستم هیدرولیک چیست؟ اجزای آن
صافی و فیلتر هیدرولیک چیست؟
سیستم‌های هیدرولیکی در مکانیسم و فرآیندهای خود از روغن استفاده می‌کنند. در واقع روغن بخش جدایی ناپذیر در سیستم‌های هیدرولیکی به‌شمار می‌رود. از روغن هم بعنوان روان کاری قطعات و هم بعنوان عامل منتقل کننده‌ی انرژی و البته توان در این سیستم‌ها استفاده می‌کنند. یکی از ویژگی‌های روغن مناسب برای سیستم هیدرولیک تمیز بودن و عدم آلودگی آن است. اما بر اثر استفاده و به‌مرور زمان این روغن‌ها آلوده‌شده و در نتیجه مشکلاتی را برای سیستم به‌وجود میآورد.
یکی از معضلاتی که بدلیل آلودگش روغن در سیستم هیدرولیکی ایجاد می‌شود از بین رفتن تلرانس سطح‌های صیقلی است. وجود یک سنگ ریزه بسیار کوچک در این روغن‌ها این امکان را به‌وجود می‌آورند که در قسمت‌های حساس دستگاه‌ها و سیستم وارد شده و کل ماشین آلات را با خطر از کار افتادگی روبه‌رو کنند. به‌همین دلیل یکی از نکاتی که همیشه‌باید مد نظر قرار داد تمیز بودن روغن در سیستم‌های هیدرولیکی است.
عملکرد صافی و فیلتر هیدرولیک چگونه است؟
همانطور که اشاره شد تمیز بودن روغن یکی از موارد بسیار مهم و البته تاثیرگذار در سیستم‌هایی است که بر اساس هیدرولیک کار می‌کنند. صافی و فیلتر یکی از لوازمی است که کمک می‌کند تا روغن از هر گونه آلودگی تمیز شده و صاف گردد. از نظر مکان قرار گیری نیز بستگی به نوع طراحی سیستم دارد. در سیستم‌های مختلف صافی و فیلتر هیدرولیک در جاهای مختلفی قرار می‌گیرد. در برخی از تجهیزات هیدرولیکی این صافی‌ها بخشی از خود دستگاه بوده و در برخی دیگر نیز به مجاری خروجی در دستگاه متصل می‌شود.
با عبور روغن از این فیلتر عمل تصفیه نیز انجام می‌شود. در واقع فیلتر ذرات ناخالصی و آلودگی‌ها را گیر انداخته‌و مانع عبور آن‌ها از صافی می‌شود. روغنی که از این صافی رد شود عاری از هر گونه آلودگی و تمیز می‌باشد. از این فیلترها در سیستم‌های هیدرولیکی عموما در مسیرهای بازگشت روغن استفاده می‌کنند. ورودی مخزن مکان مناسبی برای نصب فیلتر روغن است. روغنی که با عبور از بخش‌های مختلف دستگاه آلودگی‌های زیادی به خود جذب نموده است قبل از این که به‌مخزن باز گردانده شود صاف و تمیز می‌شود و برای استفاده مجدد کاملا آماده خواهد بود. از آن جایی که مسیر عبور کردن روغن از صافی و فیلتر هیدرولیک محدود می‌شود اختلاف فشاری بین قسمت داخلی و خارجی فیلتر نیز ایجاد خواهد شد.
بررسی فیلتر:
اگر صافی روغن بیش از اندازه کثیف باشد و یا دچار آسیب دیدگی شده باشد اختلاف فشار از میزان همیشگی بیشتر شده و در نتیجه دیگر روغن از فیلتر عبور نخواهد کرد. این افزایش فشار ناشی از آلودگی فیلتر تا جایی پیش می‌رود که منجربه پارگی صافی شده و در نتیجه تمام روغن آلوده وارد سیستم می‌گردد. برای پیشگیری از این مشکل از ابزاری بنام شیر فشار شکن در کنار فیلتر استفاده می‌کنند تا در شرایط ضروری فیلتر و صافی را دور بزند. البته بهتر است تا برای پیشگیری از چنین اتفاقی سلامت فیلترها بطور مدام چک گردد.
حتما بخوانید:
هیدروموتور (موتور هیدرولیک) چیست؟
انواع محرک‌های صنعتی (هیدرولیک، پنوماتیک، الکترونیک)
انواع مختلف صافی و فیلتر هیدرولیک:
فیلترهای هیدرولیکی از نظر شیوه پاکسازی روغن به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- فیلترها و صافی‌های سطحی
- فیلترها و صافی‌های عمقی
برای بررسی و شناخت بیشتر این دو نوع از فیلترهای روغن در سیستم هیدرولیک باید گفت که:
1- صافی و فیلتر هیدرولیک سطحی:
این گروه دارای یک سطح منفذه دار هستند که ذرات بزرگ در آن گیر کرده و رد نمی‌شوند. به این ترتیب این آلودگی‌ها از روغن جدا شده و باقی مانده روغنی تمیز و بدون آلودگی است. آلودگی‌های بجای مانده در ته کاسه فیلتر و صافی ته‌نشین شده‌و جمع می‌شوند. اما اگر این ذرات آلاینده‌زیادتر از حد باشند و یا در منافذ گیر کنند امکان ادامه یافتن تصفیه‌روغن در سیستم وجود نخواهد داشت. در این زمان لازم است تا صافی و فیلتر هیدرولیک را تمیز کرده و یا در صورت نیاز تعویض کنیم. این دسته‌از فیلترها نیز دارای انواعی هستند اعم از:
- توری سیمی
- استوانه‌ای شکل از جنس صفحاتی غیر فلزی و گرد و یا کاغذی
- آکاردئونی یا سلولزی قالب ریزی شده
2- صافی و فیلتر هیدرولیک عمقی:
این نوع از حجم بسیار زیادی از تصفیه‌کننده بهر می‌گیرد تا بتواند روغن مورد استفاده در سیستم هیدرولیک را قبل از ورود به سیستم از آلودگی‌ها پاک کرده و تمیز کند. در این نوع صافی از روش دفع برای این منظور استفاده‌شده‌است. انواع مختلفی از این نوع فیلتر طراحی و ساخته‌شده‌است که شامل:
مدل عمقی ربایشی:
در این نوع از شیوه‌های مکانیکی برای عمل تصفیه کردم روغن استفاده شده است. در حقیقت به کمک مواد متخلخلی همچون خمیر چوب و تفاله پنبه یا کاغذ و الیاف پشم به مانند اسفنج که آب را جذب می‌کند ناخالصی را به خود می‌گیرد. روغن عبور داده شده در نهایت از آلودگی‌ها پاک شده و ناخالصی‌هایی که قابل حل شدن در آب هستند از آن جدا می‌شود.
مدل عمقی جذبی:
تفاوت این مدل با نوع قبلی در این است که فرآیند بر اساس مکانیسم‌های شیمیایی کار می‌کند نه مکانیکی. جنس نوع جذبی عموما از زغال چوب و گل رختشویی و یا کاغذ شیمیایی است. البته یک ایراد این نوع از صافی و فیلتر هیدرولیک این است که در پاره‌ای از اوقات ممکن است که افزودنی‌های روغن که مفید هستند نیز از آن جدا گردد.
نگهداری از صافی و فیلتر هیدرولیک چگونه است؟
یکی از مواردی که در سیستم‌های هیدرولیک بسیار حائز اهمیت است نگهداری و بررسی مداوم و پیگیرانه از فیلترها است. چرا که فیلترهای آسیب دیده و یا اشباع شده می‌توانند منجربه آسیب‌های جدی به‌کل سیستم هیدرولیک و تجهیزات مورد استفاده‌شوند. در بررسی‌هایی که نسبت به وضعیت این صافی‌ها صورت می‌گیرد باید به موارد زیر توجه خاصی مبذول داشت:
- نصب فشار سنج بر روی صافی و فیلتر هیدرولیک: هنگامی که فیلترها سالم باشند و شرایط کاملا نرمال باد فشار روی فشار سنج خوانده خواهد شد اما در شرایطی که فیلتر نیاز به تعویض داشته‌باشد روی فشار سنج علامت گذاری خواهد شد. البته لازم بذکر است که این شیوه کاملا تجربی بوده و تنها در فشارهای پایین به‌کار می‌رود.
- در کنار شیر میان‌بر دستگاه مکانیکی کار می‌کند: اگر فیلتر و صافی مورد نظر آلوده‌شده باشد و نیاز به تعویض داشته باشد این شیر تدریجا باز خواهد شد. عقربه‌نیز بر اثر مکانیزم مکانیکی میله‌بندی به‌حرکت در آمده و وضعیت صافی را نمایش می‌دهد. بنابراین به‌آن دقت گردد.
- مکانیزم دیفرانسیلی سوئیچ فشار به‌جهت نمایش دادن افت فشار در فیلتر استفاده گردد. از این نوع از نشانگرها در سیستم‌های هیدرولیک بهره‌گرفته می‌شود چرا که از دقت خوبی برخوردار هستند.
آلودگی فیلتر بر اثر گذشت زمان:
همانطور که بیان شد صافی و فیلتر در سیستم هیدرولیک موجب می‌شود تا میزان آلودگی در سیستم بر روی مدار پایین نگه داشته‌شود. بنابراین بدون حضور فیلتر روغن از شیر میان بر عبور کرده و در نتیجه سطح آلودگی در روغن هیدرولیک به سرعت افزایش پیدا خواهد کرد. پس با تعویض کردن فیلتر در زمان کوتاهی با کاهش میزان زیادی از این آلودگی‌ها که در نمودار آلودگی سیستم کاملا مشخص خواهد بود مواجه می‌شویم. بنابراین باید نسبت به تعویض به موقع فیلتر و صافی در سیستم هیدرولیک با گذشت مدت زمان استاندارد اقدام نمود. این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار است.
محل قرار گیری فیلتر هیدرولیک:
آلودگی‌ها در تمام بخش‌های مدار در سیستم‌های هیدرولیک رخ می‌دهند. بنابراین بهتر است تا این صافی‌ها در بخش‌های به‌اصطلاح بالا دست مدار قرار داده‌شوند. همچنین در قسمت‌هایی از سیستم که تجهیزات و قطعات بسیار حساس نسبت به‌آلودگی وجود دارند. بدلیل اینکه ممکن است بر اثر آلودگی موجود در روغن هیدرولیک صدمات جدی ببینند باید از یک صافی و فیلتر هیدرولیک جدا استفاده کرد. اما در حالت کلی یک فیلتراسیون خوب می‌تواند تمام سیستم را نیز مورد پوشش قرار دهد.
همانطور که اشاره کردیم شیرهای میان بر در سیستم‌های هیدرولیک از اجزای تاثیر گذار و مهم به شمار می‌آیند که از پارگی کامل فیلتر جلوگیری کرده و مانع انتشار آلودگی در تمام تجهیزات می‌شوند. در ادامه با شیرهای میان بر بیشتر آشنا خواهیم شد.
حتما بخوانید:
تعمیر و نگهداری تجهیزات هیدرولیک
یونیت یا پاور پک هیدرولیک چیست؟ کاربرد آن
انواع شیرهای میان‌بر در سیستم هیدرولیک:
سه گروه اصلی برای این شیرها وجود دارد اعم از:
1- شیرهای یک طرفه بالای پوسته:
این شیرها که در قسمت بالایی پوسته فیلتر تعبیه می‌شوند در زمان انسداد فیلتر و ایجاد اختلاف فشار در دو سمت صافی با فشار آوردن به فنری که شیر قرار دارد فیلتر را دور زده و مسیر قسمتی از روغن را تغییر می‌دهد.
2- شیرهای یک طرفه داخل فیلتر:
این شیرها در قسمت داخلی صافی تعبیه شده‌اند و لازم است تا زمانی که صافی و فیلتر هیدرولیک را تعویض می‌کنند آن را نیز تعویض نمایند.
3- فیلتر فنردار:
این نوع دارای فنر است و با افزایش یافتن فشار بر اثر تجمع آلودگی در فیلتر به‌حرکت درمی‌آید. با اینکار به‌روغن هیدرولیک این امکان را می‌دهد تا از مسیر دیگر عبور کند و صافی را دور بزند. نکته‌بسیار مهم در این بین این است که حتی در بهترین انواع شیر میان بر احتمال نشتی دارد و همین موضوع می‌تواند بر بازده سیستم هیدرولیک اثر منفی داشته‌باشد. این آلودگی‌ها در اجزای حساس سیستم اثرات مخربی دارند. بنابراین نسبت به بازدید از فیلتر و تعویض به موقع آن جدی باشید.
خرید انواع صافی و فیلتر هیدرولیک:
در زمان خرید انواع فیلترهای مورد استفاده در سیستم‌های هیدرولیک بهتر است تا نوع خریداری شده در تناسب زیادی با نوع سیستم هیدرولیکی باشد. این موضوع کمک زیادی به کیفیت بالای روغن تصفیه‌شده خواهد کرد. از طرفی برند صافی روغن هیدرولیک نیز در زمان خرید باید مورد توجه قرار گیرد. بدون داشتن یک فیلتر خوب و با کیفیت سیستم و تجهیزات در معرض خطر جدی قرار دارند. به‌همین دلیل باید نسبت به‌خرید فیلتر روغن هیدرولیک از بهترین نوع اقدام نمود. در مورد خرید یک محصول بسیار حساس و مهم بهتر است جذب تبلیغات دروغین بعضی از فروشندگان نشوید و کیفیت را فدای قیمت پایین نکنید. برای این منظور می‌توانید با مشاورین و متخصصین این زمینه نیز مشورت کنید.
سخن پایانی:
صافی و فیلتر هیدرولیک یکی از بخش‌ها مهم و کاربردی در هر سیستم هیدرولیکی است که باید برای جلوگیری کردن از آسیب‌های جدی به قطعات حساس تهیه و مورد استفاده قرار داد. این قطعات دارای انواع مختلفی هستند که با توجه‌به سیستم هیدرولیکی مورد استفاده قرار میگیرند. و ویژگی‌های ساختاری و شیوه عملی که دارند مورد انتخاب قرار میگیرند. به یاد داشته‌باشید که یک سیستم هیدرولیک بدون فیلتر روغن بسیار حساس و شکننده خواهد بود. بنابراین نسبت به خرید صافی با کیفیت و تعویض به موقع آن نباید کم توجهی کرد.
توجه: گروه صنعتی سپیانی در زمینه صافی و فیلتر هیدرولیک فعالیتی ندارد.
