تفاوت رله و کنتاکتور چیست؟
پیش از آنکه به سراغ مبحث تفاوت رله و کنتاکتور برویم خوب است بدانید که در برق صنعتی دو اصطلاح با نام های کنتاکتور و رله وجود دارد که هریک مفهوم خاصی را دارا میباشند. اما گاهی حتی مهندسین خبره هم تفاوت این دو را درست درک نکرده و دچار سردرگمی میشوند. در این مقاله قصد داریم هر یک از این موارد را بررسی کنیم و تفاوت آنها با یکدیگر را بیابیم. تا انتهای مطالب با ما همراه باشید.
گروه صنعتی سپیانی فعال در زمینه تعمیر و نگهداری، مشاوره راه اندازی خط تولید، اجرای اتوماسیون صنعتی و… از همراهی شما عزیزان سپاسگزار است. جهت کسب مشاوره رایگان میتوانید فرم درخواست مشاوره را کامل نمایید تا در کمترین زمان ممکن با شما تماس بگیریم.
فهرست مطالب:
- کنتاکتور چیست؟
- کاربرد کنتاکتورها؟
- رله چیست؟
- کاربرد رله ها؟
- شباهت های کنتاکتور و رله؟
- تفاوت های کنتاکتور و رله؟
- کنتاکتور برای کار من مفید است یا رله؟
کنتاکتور چیست؟
کنتاکتور (Contactor) یک وسیله کنترلی یا کلید کنترل شونده الکترومکانیکی محسوب میشود. وظیفه آن ایجاد یا قطع ارتباط بین بار و منبع تغذیه میباشد. استفاده از کنتاکتور شبیه به رله است اما نباید این دو را با هم اشتباه گرفت. اما دستگاه مورد استفاده برای کاربردهایی با جریان های بالاتر (آمپر بالا) بعنوان کنتاکتور شناخته میشود. کنترل یک کنتاکتور با مداری انجام میشود که سطح قدرت خیلی کمتری از مدار کلیدزنی دارد. یک کنتاکتور برای قطع یک جریان از اتصال کوتاه استفاده نمی‌کند.
مطلب مرتبط: کنتاکتور چیست؟ کاربرد آن
کنتاکتورها در گستره و اندازه های مختلفی وجود دارند. طیف وجود آن ها از کنتاکتورهای کوچک با ولتاژ تغذیه ۲۴ولت DC یا AC که به سادگی اندازه کف دست میباشند و در دست جا میگیرند و توانایی قطع تنها ۱ آمپر را دارند. تا کنتاکتور های با پهنا (یا درازای) ۱ متر با ولتاژ های چند کیلوولت و آمپراژ چند هزار آمپر میباشد. کنتاکتورها برای کنترل بارهای مختلف الکتریکی اعم از بانک های خازنی، الکتروموتورها، مدارات روشنایی، گرمکن‌های الکتریکی و سایر تجهیزات الکتریکی استفاده می شوند.
مطلب مرتبط: الکتروموتور یا موتور الکتریکی چیست؟
کنتاکتور بر اساس کاربرد و بار متصل به تعداد کنتاکت ها، انواع مختلفی دارد. به طور کلی کنتاکت‌ها در دو حالت «معمولاً باز» (Normally Open) یا (NO) و «معمولاً بسته» (Normally Closed) یا (NC) قرار میگیرند.
کاربرد کنتاکتورها
از کنتاکتورها در موارد زیر استفاده قرار میشود:
بیشترین کاربرد کنتاکتور را میتوان در استارتر یا راه اندازی موتور یافت. در این موارد، کنتاکتور به همراه محافظ های اضافه بار و اتصال کوتاه موتور های صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد. برای اتوماسیون چراغ‌ها و برای مصارف روشنایی مسکونی، صنعتی و تجاری از کنتاکتورها استفاده میشود. لازم به ذکر است که برای این مورد، رله لچ (Latch) بکار میرود که دو سیم پیچ دارد. یکی برای کنتاکت بسته و یکی برای کنتاکت باز.
مطلب مرتبط: روشهای راه اندازی الکتروموتور
کنتاکتورها در خودرو نیز مورد استفاده قرار میگیرند. در این کاربرد از نوع تک پل کنتاکتور برای کار با بار ۱۲ ولت DC بکار میروند. کنتاکتورها در کنار مدارشکن ها، ایمنی عملکرد بار در صنایع مختلف را تضمین میکند. در این کاربردها، از کنتاکتورها برای جا به جایی سریع بار استفاده میگردد. از کنتاکتورها در رله های جیوه ای و رله تر شده در جیوه نیز استفاده میشود. برای کارهایی مانند تهویه هوا که با بار ولتاژ ۲۴۰ ولت AC کار میکنند از کنتاکتورهای دو پل (3 سیمه و تک فاز) استفاده میشود.
حتما بخوانید: بانک خازنی چیست؟ کاربرد آن
رله چیست؟
رله وسیله ی الکتریکی است که کلیدزنی را سریع یا بی درنگ انجام میدهد که با کمک هدایت یک مدار الکتریکی دیگر باز و بسته میشود. روش کنترل باز و بسته شدن این وسیله بصورت های مختلف مکانیکی، مغناطیسی، حرارتی، الکترو استاتیک و… انجام میشود. رله دو پایه بسته و باز (normally open/ normally close) و دو پایه سیم پیچ و یک پایه کام (com) دارد (که از این جهت شبیه به کنتاکتور است).
به این صورت که همیشه با اتصال به کام حالت باز و بسته عوض میگردد. در واقع اگر ولتاژ سیم پیچ تغییر کند حالت باز به کام وصل و اگر ولتاژ دوباره به حالت اول برگردد حالت بسته به کام وصل میشود. برای مطالعه بیشتر درباره رله میتوانید به مقاله رله صنعتی و انواع آن مراجعه کنید.
مطلب مرتبط: رله صنعتی چیست؟ انواع آن
رله را میتوان نوعی تقویت کننده نیز دانست زیرا رله میتواند جریانی قوی تر از جریان ورودی را هدایت کند. معمولاً در گذشته رله ها با سیم پیچ ساخته می‌شدند و از جریان برق برای تولید میدان مغناطیسی و سوئیچ بین باز و بسته بهره می‌بردند. اما امروزه اکثر رله ها بصورت حالت جامد ساخته میشوند و اجزای متحرک ندارند.
حتما بخوانید:
کاربرد رله ها
رله ها به علت داشتن انواع مختلف طیف وسیعی از کاربرد را نیز دارا میباشند. اما کاربردهای اصلی و عمومی رله ها عبارت اند از:
- رله در بسیاری از دستگاه های برقی، نقش یک کنترل کننده موثر را ایفا می کند.
- عموما به عنوان محافظ نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
- از این وسیله می توان به عنوان یک کنترلر خاص، در درایور موتور و… استفاده کرد.
مقایسه کنتاکتور و رله
حال که با رله و کنتاکتور آشنا شدید و کاربرد هر یک را دانستید وقت آن است که این دو قطعه را با یکدیگر مقایسه کنیم. پیش از آنکه بسراغ تفاوت رله و کنتاکور برویم گریزی بر شباهت های آنها میزنیم.
بطور خلاصه میتوان گفت:
رله دستگاهی است که با استفاده از آن میتوان اتصالات موجود در یک مدار را با تغییر شرایط در همان مدار، یا در یک یا چند مدار مرتبط دیگر برقرار کرد. کنتاکتور دستگاهی است که برای قطع و وصل مکرر مدار الکتریکی در شرایط عادی استفاده میشود.
شباهت های بین رله و کنتاکتور عبارتند از:
1- کنتاکتورها و رله ها هردو عمل بستن و باز کردن مدار را انجام می دهند.
2- در هر دو این وسایل یک سیم پیچ الکترومغناطیسی وجود دارد. که برای باز کردن و بستن اتصال کانتکت ها استفاده میشود.
3- هر دوی این تجهیزات از ترمینال های ورودی برای کنترل سیگنال ها و ترمینال های کانتکت عملیاتی برخوردار هستند.
4- هر دو دارای پوششی محافظت شده هستند. که در رله های قدرت معمولاً از جنس شیشه‌ای میباشد.
تفاوت های بین رله و کنتاکتور عبارتند از:
1- اولین تفاوت رله با کنتاکتور در رابطه با ظرفیت بار آنهاست. عموماً برای بارهای زیر ۱۰ آمپر و نهایتاً زیر ۲۰ آمپر از رله استفاده میشود. اما کنتاکتورها میتوانند رنج وسیعی از بار را تحت پوشش خود قرار دهند، کنتاکتورهای موجود در بازار برای رنج های ۶ الی ۸۰۰ آمپر مورد استفاده قرار میگیرند.
2- کنتاکتورها شامل یک کنتاکت باز و یک کنتاکت بسته میباشند. درحالیکه رله با توجه به عملکرد و میزان جریان راه اندازی میتواند بصورت کنتاکت بسته یا کنتاکت باز عمل کند. یعنی هنگامی که کنتاکتور در حال بی برق شدن باشد، معمولاً ارتباطات از بین میروند اما در این شرایط رله میتواند ارتباط الکتریکی خوبی داشته باشد.
3- کنتاکتور قابلیت نصب کنتاکت جانبی بصورت دو کنتاکت کمکی یا چهار کنتاکتی را داراست اما رله این ویژگی را ندارد.
4- از جمله دیگر تفاوت رله و کنتاکتور این است که کنتاکتور دارای ویژگی محافظتی تحت عنوان کنتاکتهای فنری برای اطمینان از قطع شدن مدار در هنگام قطع انرژی میباشد. این ویژگی به کنتاکتور کمک میکند تا کنتاکتور در شرایط پر بار دچار پدیده جوش کنتاکت هایش نشود. رله ها از این ویژگی برخوردار نیستند.
5- کنتاکتورها به علت پشتیبانی از بارهای بزرگ میتوانند آرک های الکتریکی را به راحتی حذف کنند. از طرف دیگر رله ها برای بار های بزرگ طراحی نشده اند و در نتیجه نمیتوانند آرک الکتریکی را حذف کنند.
6- تنها کنتاکتورها میتوانند در زمان اضافه بار مدار را قطع کنند تا تجهیزات پایین دستی کنتاکتور نسوزد. اما برخلاف کنتاکتور بطور کلی اضافه بار در رله بسیار کمتر اتفاق میافتد.
7- عموماً کنتاکتورها در انواع سه فاز ولی رله ها بیشتر در کاربردهای تک فاز استفاده میشوند.
8- کنتاکتورها میتوانند طیف وسیعی از ولتاژ تا بیش از ۱۰۰۰ ولت را پشتیبانی کنند. این درحالی است که رله‌ها از این قابلیت برخوردار نمیباشند.
کنتاکتور برای کار من مفید است یا رله؟
شاید برایتان سوال باشد که کدامیک از این تجهیزات برای کاربرد من مفید است؟ برای پاسخ به این سوال باید گفت که برای انتخاب راحت بین کنتاکتور و رله یک سری قوانینی کلی وجود دارد که با رعایت آنها، میتوانید به تجهیز به درد بخور و مورد نظرتان برسید.
زمانی از رله استفاده می‌کنیم که جریان مدار 10 آمپر یا کمتر از آن باشد. یا ولتاژ بالاتر از 250 ولت ac نباشد. و در جاهایی استفاده میشود که مدار تک فاز باشد. اما از کنتاکتور زمانی استفاده میشود که جریان مدار 9 آمپر یا بیشتر از آن باشد. یا ولتاژ بالاتر از 1000 ولت ac نباشد. و در جاهایی که مدار تک فاز یا سه فاز باشد. در حقیقت باید به عملکرد رله و کنتاکتور در مدارات هم توجه کرد، همانطور که گفتیم برای هر مدار که در آن شرایط اضافه بار وجود داشته باشد و عدم انرژی مجدد مدار باعث ایجاد شرایط خطرناک شود، بهتر است از کنتاکتور به دلیل ویژگی های ایمنی بیشتر استفاده کرد.
اما زمانی که ویژگی های حفاظی اضافی موجود در کنتاکتور در مدار لازم نباشد. به طور معمول یک رله انتخاب اقتصادی تری است زیرا توان کمتری استفاده میکند. لازم به ذکر است که در مورد تجهیزات برقی که قصد استفاده از آنها را دارید حتما مطالعه کنید و از یک مشاور متخصص مشورت بگیرید. برای راحتی و اطمینان شما از خریدتان مشاورین متخصص برق ما آماده خدمت رسانی به شما هستند. این توصیه ها و مقالات صرفا برای موارد مطالعاتی شما و آگاه سازی نوشته شده اند.
حتما بخوانید:
حرف آخر
امروزه اکثر شرکت های بزرگ تولید تجهیزات اتوماسیون صنعتی و PLC انواع رله ها و کنتاکتور ها را به بازار عرضه کرده اند. برای خرید هر یک از انواع این تجهیزات و کس اطلاعات فنی و قیمت میتوانید به سایت فروشگاهی ما مراجعه فرمایید. جهت کسب اطلاعات بیشتر از طریق واتس اپ با ما در ارتباط باشید.
