تجهیزات پایپینگ چیست؟

آشنایی با تجهیزات پایپینگ

پایپ کلمه‌ای لاتین به معنی لوله است و پایپینگ به معنی لوله‌کشی میباشد. این اصطلاح در صنایع گوناگون بکار میرود. پس میتوان نتیجه گرفت پایپینگ به لوله‌کشی صنعتی گفته میشود. در این مقاله قصد داریم تجهیزات پایپینگ را بیان کنیم تا شما بیشتر با آن آشنا شوید.

حتما بخوانید:

پنوماتیک چیست؟ و کاربرد آن

تجهیزات و متعلقات پنوماتیک چیست؟

فهرست مطالب:

• پایپینگ چیست؟
• کاربرد پایپینگ چیست؟
• تجهیزات پایپینگ
• شیرآلات صنعتی یکی از اجزای پایپینگ
• فیتینگ‌ها یا اتصالات از تجهیزات پایپینگ
• پایپ یکی از تجهیزات پایپینگ
• تیوب‌ها از اجزای پایپینگ
• گسکت‌ها از دیگر تجهیزات پایپینگ
• فلنج ها جزئی از تجهیزات پایپینگ
• جایگاه پیچ و مهره در تجهیزات پایپینگ
• تله بخار جزئی از تجهیزات پایپینگ
• لرزه‌گیر یکی از تجهیزات پایپینگ
• سخن پایانی

پایپینگ چیست؟

قبل از بیان کردن مطالب در ارتباط با تجهیزات پایپینگ، لازم است که به تعریف پایپینگ بپردازیم. پایپینگ یا لوله کشی صنعتی، یکی از مهم‌‌ترین و حساس‌ترین بخش‌‌های پروژه‌های عمرانی و صنعتی میباشد. پایپینگ یک سیستم متشکل از چندین لوله و تجهیزات مختلف دیگر است که به منظور انتقال یا حتی پالایش سیالات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم متشکل از لوله‌ها و گیره‌ها و نگهدارنده‌ها و اتصالات و…میباشد.

تجهیزات پایپینگ کاملا منحصر بفرد و جنس مرغوب هستند زیرا برای توزیع، انتقال، جداسازی، اختلاط، تخلیه، اندازه‌گیری و حتی کنترل سیالات (مایع، گاز یا دوغاب) بکار گرفته میشوند. هدف اصلی طراحی و اجرای پایپینگ، انجام مناسب فعالیت‌های نام برده با راندمان بالاست. پایپینگ برای انتقال تمام انواع سیالات مایع یا گاز، مواد خمیری یا دوغاب‌ها استفاده میشود. همچنین طیف وسیعی از محدوده دما و فشار مورد استفاده در صنایع مختلف را ساپورت میکند. پایپینگ (piping) شاخه‌ای از رشته مکانیک سیالات است. که اغلب در تصفیه خانه‌های آب و فاضلاب، کارخانه‌‌ها، پالایشگاه‌ها ، نیروگاه‌ها یا فضای بیرونی ساختمان‌ها و شهرسازی و موارد این چنینی اجرا میشود.

حتما بخوانید: انواع شیرهای پنوماتیک چیست؟

کاربرد پایپینگ چیست؟

سیستم‌های لوله‌کشی معمولا در همه صنایع دیده میشوند. برخی از این صنایع عبارتند از: شهرسازی، ساختمان ‌‌سازی، پتروشیمی، گاز، نیروگاه، نفت، صنایع غذایی، کشاورزی، ابزار دقیق، کاغذ سازی، ساخت مواد نیمه رسانا، لایه روبی، سازه‌های دریایی، تصفیه فاضلاب، راه‌ سازی، تهویه و…در تمام کاربرد های پایپینگ، سیالات(مواد مایع، گاز، دوغاب و دیگر سیالات)، برای اهداف متفاوت از یک مکان به مکان دیگر انتقال داده میشوند.

تجهیزات و اتصالات و لوله‌ها انواع مختلفی دارند. که نوع سیستم لوله‌کشی و تجهیزات و… مورد استفاده برای هر کاربرد بسته به هدف کاربری و سیال منتقل شونده متفاوت است. لوله‌ های صنعتی اغلب، (اما نه لزوما) استوانه‌‎‌ای شکل طراحی و ساخته شده‌اند. و این لوله‌ها توسط اتصالات مخصوص که فرم‌ خاصی دارند به یکدیگر متصل شده و پیکربندی می‌شوند. از لوله‌های استوانه‌ای شکل معمولا در انتقال نفت و گاز، دوغاب و دیگر سیالات از مکانی به مکان دیگر استفاده می‌شود.

حتما بخوانید:

معرفی ماشین آلات کشاورزی

آچار بکس برقی چیست؟ (انواع آچار بکس)

تجهیزات پایپینگ چیست؟

شاید برایتان سوال پیش بیاید که پایپینگ از چه اجزایی تشکیل شده است؟ در جواب باید گفت که سیستم‌های لوله‌کشی یا پایپینگ از تجهیزات مکانیکی مختلفی مانند لوله‌ها، تیوب، اتصالات (فیتینگ)، فلنج، واشر آب‌ بندی (گسکت)، مهره، پیچ، ولوها (شیرآلات) و تجهیزات مخصوصی مانند اتصالات انعطاف ‌پذیر، اتصالات انبساطی، شلنگ های فشار قوی، گیره، صافی، ابزار دقیق و جدا کننده تشکیل می‌شود. استفاده کردن از این تجهیزات و اجزای مکانیکی موجب انتقال مناسب سیالات در سیستم‌ های لوله‌ کشی میشوند. و راندمان کار را به بالاترین میزان خود میرسانند.
بطور کلی میتوان تجهیزات پایپینگ را در لیست زیر مشاهده کرد:

•  شیرآلات صنعتی
• اتصالات
• پایپ و تیوب
• گسکت
• فلنج
• پیچ و مهره
• عایق
• تله بخار
• توپی انسداد
• پروفیل
• لرزه گیر
• اکچویتور

حتما بخوانید:

فلنج چیست؟ کاربرد آن

فیتینگ و اتصالات پنوماتیک و کاربرد آنها

شیرآلات صنعتی یکی از اجزای پایپینگ

شیرآلات یک تجهیز مکانیکی هستند که انواع مختلفی دارند.( در مقاله “شیرآلات صنعتی” مفصلا توضیح داده شده است.) و از اجزای اصلی سیستم پایپینگ بشمار میروند. که از آنها در جهت کنترل فشار و جریان در سیستم لوله‌کشی استفاده می‌شود. لیستی از انواع شیرآلات بکار رفته در سیستم‌های پایپینگ در ادامه آمده است:

• شیر اطمینان (Pressure Relief Valve)
• شیر چک (Check Valve)
• دیافراگم ولو (Diaphragm Valve)
• پلاگ ولو(Plug Valve)
• شیر پروانه ‌ای (Butterfly Valve)
• پینچ ولو ( Pinch Valve)
• بال ولو (Ball Valve)
• شیر کنترل ( Control Valve)

مطلب مرتبط: انواع شیرآلات صنعتی کدامند؟

برای مطالعه بیشتز درباره نحوه عملکرد و انواع و… هر یک میتوانید مقاله مربوطه را در سایت مطالعه فرمایید.

فیتینگ یا اتصالات از تجهیزات پایپینگ چیست؟

اتصالات پایپینگ یا فیتینگ‌ها یا ( Pipe Fittings) مجموعه‌ای از تجهیزات پایپینگ هستند. که برای تغییر جهت لوله، گرفتن انشعاب و کاهش دبی خروجی و موارد دیگر بکار برده میشوند. اتصالات یا فیتینگ‌ها، جزء جدایی ناپذیر یک سیستم پایپینگ هستند. پس باید بصورت دقیق توسط متخصصین و شرکت‌های معتبر استاندارد‌سازی و طراحی و تولید شده‌ باشند. فیتینگ‌ها مانند لوله‌های پایپینگ از لحاظ مقدار ضخامت انواع مختلفی دارند و تقسیم ‌بندی می‌شوند.

اتصالات پایپینگ از لحاظ تجاری در گروه‌های استاندارد (Standard)، ضخیم (Extra Strong)، کلاس صد و شصت (Schedule ۱۶۰) و فوق ضخیم (Double Extra Strong) جای می‌گیرند.
این اتصالات عموما توسط جوش یا اتصال روزه‌ای و اتصال جوشکاری سوکتی به لوله‌ها متصل میشوند.

انواع اتصالات کارآمد در پایپینگ به شرح زیر است:

• زانویی ۹۰ درجه که خود در 4 دسته تقسیم میشوند:

1. 1. زانویی با خم ملایم Long Radius Elbow
   2. زانویی با خم کوتاه Short Radius Elbow
   3. زانویی کاهنده Reducing Elbow
   4. زانویی پیچیده Mitered Elbow

• زانویی ۴۵ درجه
• دو زانویی ۹۰ با واسط زانویی ۴۵ درجه
• اتصال چند راهی T
• اتصالات انشعابی Stub-in و Stub-on
• اتصالات کاهنده
• اتصالات سر بند

حتما بخوانید:

 انواع ابزارآلات برش و تراش

تفاوت شیرهای خطی و پنوماتیک

پایپ یکی از تجهیزات پایپینگ

یکی دیگر از تجهیرات پایپینگ پایپ و تیوب است. پایپ‌ها همان لوله‌ها هستند که عضو اصلی این سیستم میباشند. و بر اساس معیارهای متفاوتی تقسیم بندی میشوند.

اما بطور کلی انواع پایپ‌های مورد استفاده در پایپینگ به سه دسته زیر تقسیم میشود:

• لوله‌فولادی
• لوله‌های غیر آهنی
• لوله‌های پلیمری

پایپ‌ها را بر اساس استاندارهای ضخامت لوله‌ها هم تقسیم‌بندی میشوند که بشرح زیر است.

هر کدام از لوله‌های دسته بالا خود داراری انواع متفاوتی میباشند. مثلا لوله‌های پلیمیری شامل:

• لوله‌های پلی وینیل کلراید (PVC)
• لوله‌های پلی اتیلن (PE)
• لوله‌های پلی بوتیلن (PB)
• لوله‌های پلی پروپیلن (PP)
• لوله‌های پنج لایه
• لوله‌های پوش فیت
• لوله‌های کاروگیت
• لوله‌های ABS

• STD یا Standard: استاندارد
• XS یا Extra Strong (Extra Heavy): به معنای فوق سنگین یا فوق مستحکم
• XXS یا Double Extra Strong (Double Extra Heavy): فوق سنگین دوبل یا فوق سنگین دوبل

دیگر دسته‌بندی از لحاظ ضخامت لوله‌ها عبارتند از:

• Sch 40= Schedule 40
• Sch 80 =Schedule 80
• Sch 160= Schedule 160

پایپ‌ها را با 7 مشخصه و معیار دسته‌بندی می‌کنند. که این 7 مورد عبارتند از:

1. نوع لوله
2. سایز لوله
3. جنس لوله
4. استاندارد ابعادی
5. ضخامت
6. آرایش انتهای لوله
7. طول لوله

حتما بخوانید: آشنایی با انواع تاسیسات صنعتی

تیوب‌ها از اجزای پایپینگ

تیوب‌ها مانند لوله‌ها هستند. اما شرایط ساختاری آنها به نحوی است که تفاوت‌های بسیاری با پایپ ایجاد میکند. تیوب‌ها از آلیاژهای مختلف برنج، مس، آلومینیوم و… تشکیل میشوند. انواع تیوب‌ها در مقاطع مربع، گرد، شش ضلعی، هشت ضلعی، بیضی و مستطیل طراحی و به بازار عرضه میشوند. تیوب‌ها با لوله‌ها بکار میروند. لوله‌های تیوب دار در مواقعی که قطر خارجی دارای اهمیت میباشد. و در مواردی که سیال مورد نظر باید در سیستم گردش داشته باشد. یا برای انتقال حرارت با سیال بکار میروند.

یکی از ویژگی‌های مهم تیوب‌ها قابلیت انعطاف پذیری آنها میباشد. بطور کلی به لوله‌هایی با سایز کمتر از ¼ اینچ در هر حال تیوب گفته میشود. تیوب‌ها در طول‌های مختلف یا بصورت کلاف تولید و عرضه میشوند. در اصل تیوب‌ها در صنایع مختلفی مانند: صنایع غذایی، صنایع دارویی، پتروشیمی و پالایشگاه‌ها و غیره استفاده میشود.
تیوب‌ها هم انواع متفاوتی دارند که شامل:

• تیوب مسی
• تیوب فولادی
• تیوب آلومینیومی
• تیوب لاستیکی

حتما بخوانید: واحد مراقبت پنوماتیک چیست؟

گسکت‌ها از دیگر تجهیزات پایپینگ

گسکت در لغت به معنی درز بند یا همان لایی میباشد. اما در اصطلاح فنی، گسکت به معنی شده است:
گسکت یک درزگیر (درزبند) مکانیکی است که طراحی آن به گونه‌ای است که در فضای خالی بین دو شیء (در پایپینگ اتصالات فلنجی) که تحت فشار آب یا هوا قرار دارند جای بگیرد. تا از نشتی سيال از فضای خالی كه بين سطوح فلنج‌ها وجود دارد جلوگیری بعمل آورد. این عمل در اصطلاح به آب بندی معروف است. گسکت‌ها معمولا از برش موادی که بصورت ورقه‌ای هستند، تولید میشوند. در اصل گسکت‌ها انواعی مانند مقوایی، لاستیکی، سیلیکونی، فلزی، نمدی، فایبرگلاس و یا پلیمرهای پلاستیکی وجود دارند. گسکت‌ها حتی در موارد خاصی شامل مواد آزبستی هم میباشد.

انواع گسکت‌ها بر اساس فلزی یا غیر فلزی بودن عبارتند از:

• Metallic یا فلزی
• Semi Metallic یا نیمه ­فلزی
• Non Metallic یا غیر­ فلزی
• گسکت فلزی و نیمه فلزی

انواع گسکت از لحاظ ساختار عبارتند از:

• گسکت مارپیچی یا اسپیرال وند یا حلزونی (Spiral wound Gasket)
• گسکت رینگی (Ring Joint Gasket)
• گسکت با پوشش فلزی (Metal Jacketed Gasket)

فلنج‌ها جزئی از تجهیزات پایپینگ

ما فلنج‌ها را در مقاله ” فلنج چیست؟” بطور کامل توضیح داده‌ایم. در اینجا به تعریف کلی از آن بسنده میکنیم.

فلنج را در پروژه‌‌های پایپینگ برای اتصال لوله‌ها به یکدیگر، بستن لوله‌ها یا تغییر مسیر و یا برای تغییر سایز قطر لوله‌ها بکار گرفته میشوند. باز و بستن راحت و آسان فلنج‌ها موجب شده که بسیار مورد توجه قرار بگیرد.

انواع فلنج ها عبارتند از:

• فلنج گردن دار جوشی
• فلنج اسلیپان
• فلنج جوشی ساکتی
• فلنج لب جوینت یا لبه دار
• فلنج ته کوب
• فلنج رزوه‌ای یا پیچی
• فلنج کور
• فلنج ساده لغزشی

پیشنهاد میشود برای اطلاع بیشتر از هر نوع به مقاله “فلنج چیست؟” مراجعه کنید.

جایگاه پیچ و مهره در تجهیزات پایپینگ چیست؟

پیچ در واقع استوانه‌ای فلزی است که شیارهای مارپیچ روی آن ایجاد شده است. عمومی ترین کاربرد پیچ در نگهداری اشیا و قطعات در کنار یکدیگر میباشند. پیچ ها ممكن است از يكطرف رزوه شده باشند كه Machine Bolt نامگذاری میشوند. در پیچ رزوه شده طرف ديگر آن که معمولا داراي سر 6 گوش و يا 4 گوش است مخصوص کار با آچار ميباشد. و برای عملکرد به يك مهره نياز دارد. حال ممكن است پیچی سرتاسر رزوه شده باشد (که به Stud Bolt معروف است) كه در اين صورت برای عملکرد به دو مهره نياز دارد.

مهره جسمی حلقوی شکل، گرد و یا چندضلعی است. که داخل سوراخش رزوه کاری شده است. مهره‌ها ابزاری کمکی برای پیچ‌ها هستند. و کمک می‌کنند تا پیچ‌ها در مسیر پیچش خود سفت تر بسته شوند. پیچ و مهره اصطلاحاً در حالت نری و مادگی درون هم چفت میشوند. رزوه و شیار مهره‌ها با رزوه و شیار پیچ‌ها برای چرخش صحیح پیچ درون مهره باید دارای تناسب خاص باشد. پیچ‌ها و مهره‌ها بر اساس جنس و سایز به انواع مختلفی تقسیم بندی میشوند. که در بازار به وفور یافت میشوند.

 تله بخار جزئی از تجهیزات پایپینگ چیست؟

در تجهیزات پایپینگ میتوانید تله بخار هم مشاهده کنید. تله بخار یا استیم ترپ در واقع یک شیر مکانیکی است. که وظیفه جدا کردن مایعات تقطیر شده مانند آب از سیستم های بخار را عهده‌دار میباشد. تله بخار اجازه عبور آب از آن را میدهد اما اجازه عبور بخار از خود را نمیدهد. تله بخار بعد از هر مرحله تغییر حرارتی در سیستم ها مانند: انتهای اصلی لوله بخار، مبدل، کنورتور و… نصب میشود. تله بخار هم انواع متفاوتی دارد که بر اساس عملکردشان به دسته‌های زیر تقسیم شده‌اند:

• تله‌ بخار مکانیکی
• تله‌ بخار ترمودینامیکی
• تله‌ بخار ترموستاتیکی
• تله بخار شناور
• تله بخار سطل باز
• تله بخار سطل وارونه
• تله بخار دو فلزی (بی متالیک)

لرزه‌گیر یکی از تجهیزات پایپینگ

تجهیزات دینامیکی که در خطوط لوله و سیستم پایپینگ موجود میباشند. ( مثلا مانند پمپ، موتور، فن و… ) دارای حرکت‌ها و ارتعاش داخلی میباشد. وجود این موارد باعث وجود ارتعاشات و لرزه‌ها در سیستم پایپینگ میشوند. لرزش موجب آسیب رسیدن به لوله‌ها میگردد. برای جلوگیری از این لرزه‌ها و ارتعاشات در صنعت از لرزه‌گیرها استفاده میکنند. لرزه‌گیرها در انواع مختلفی وجود دارند. اما بطور عمده به دو دسته تقسیم میشوند:

• لرزه‌گیر لاستیکی
• لرزه‌گیرهای آکاردئونی

 توجه: گروه صنعتی سپیانی در زمینه خط تولید و ساخت تجهیزات پایپینگ فعالیتی ندارد.